Kooperatif Kime Şikayet Edilir? – Hak Ararken Yolunuzu Bulmak
Merhaba dostlar! Kooperatiflerle uğraşan, sorun yaşayan ya da “Acaba nereye müracaat etsem?” diye düşünen herkes için bu yazıyı kaleme alıyorum. Çünkü kooperatif, birlikte dayanışma, ortak çıkar için kurulan bir yapı; ama bazen işler umduğumuz gibi gitmeyebiliyor. Şimdi “Kooperatif kime şikayet edilir?” sorusunu hem hukuki çerçevede hem de pratik anlamda birlikte irdeleyeceğiz. Hazırsanız, adım adım gidelim.
1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu ve Kooperatiflerin Yapısı
Türkiye’de kooperatiflerin kuruluşu, işleyişi ve denetimi 1163 sayılı Kanun ve ilgili mevzuatla düzenlenir. ([turkey.coop][1])
Kooperatiflerde ortakların hakları; yönetim ve denetim kurullarını seçme, genel kurulda oy kullanma, denetim raporlarını inceleme gibi demokratik esaslara dayanır. ([Ankara Avukat Kübra YILDIZ ÇOLAK][2])
Yani bir kooperatife üye olduğunuzda, sizin de söz hakkınız ve denetim hakkınız vardır. Eğer bu haklarınız gasp ediliyorsa — örneğin genel kurul çağrısı yapılmıyor, denetçi raporları saklanıyor, yönetim hukuka aykırı kararlar alıyorsa — şikâyet etme hakkınız var.
Peki, bu hakkı kullanmak istediğinizde nereye başvurursunuz?
Şikâyet İçin İlk Başvurulacak Makam: Kooperatifin Yetkili Organları
İlk adım: kooperatif içinde yetkili organlara — yönetim kuruluna ya da denetim kuruluna — yazılı başvuruda bulunun.
Eğer kooperatif ana sözleşmesine göre genel kurula götürülmesi gereken bir konuysa, ortaklar genel kurulu talep edebilir. Bazı durumlarda denetim kurulu ya da üst birlik de genel kurul çağırma yetkisine sahiptir. ([İzmir Çevre ve Şehircilik Bakanlığı][3])
Eğer bu iç başvurular sonuç vermezse, resmî mercilere yönelme zamanı gelmiş demektir.
Devlet Kurumlarına Şikâyet: Hangi Kurum, Ne İçin?
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı (veya il/ilçe müdürlükleri)
Yapı kooperatifleri ve benzer konut kooperatiflerinde — sözleşme, teslim, devri, yapı izinleri ya da yönetimin usulsüzlüğü gibi konularda — bu bakanlık veya il/ilçe müdürlükleri şikâyet başvurularını değerlendirir. ([Çevre ve Şehircilik Bakanlığı][4])
Şikâyet e-Devlet üzerinden ya da doğrudan dilekçeyle yapılabilir. ([e-Devlet][5])
Üst Birlikler / Merkez Birlikler
Bazı kooperatifler, kendi alanında üst birliklere bağlıdır. Üst birlik, üye kooperatiflerin denetimi veya koordinasyonu konusunda yetkili olabilir. Bu durumda, sorun yaşadığınız kooperatifin bağlı olduğu üst birliğe de başvurabilirsiniz. Zira kooperatif disiplin ve denetim mekanizmaları üst birlik aracılığıyla da devreye girebilir. ([Esnafkoop][6])
Hukuki Yollar: Mahkemeler ve Hukuk Davaları
Eğer kooperatifin kararları, yönetimi ya da uygulamaları hukuka aykırı ise — yönetim kurulu görevlerini kötüye kullanmış, üyelerin haklarını ihlal etmiş ya da finansal usulsüzlük yapılmışsa — üyeler dava açabilir. Bu kapsamda; genel kurul kararlarının iptali, devir işlemleri, üyelikten çıkarılma gibi konular yargıya taşınabilir. ([meslekihizmetler.csb.gov.tr][7])
Ayrıca, denetim kurulunun ibra edilmemesi veya denetim raporlarının şüpheli olması, yargı denetimi için önemli gerekçelerdir. ([İzmir Çevre ve Şehircilik Bakanlığı][3])
Neden Şikâyet Gerekebilir? Kooperatiflerle İlgili Temel Sorunlar
Yönetim kurulunun karar alma sürecinde ortakların görüşünü almadan hareket etmesi, demokratik işlemlerin işletilmemesi. ([Esnafkoop][6])
Denetim ve hesap verme mekanizmasının tıkanması, defter ve belgelerin yenilenmemesi, üyelerin bilgilendirilmemesi. ([Çevre ve Şehircilik Bakanlığı][4])
Ana sözleşme ve mevzuata aykırı yönetim şekli, üyelik haklarının gasp edilmesi, haksız ücret veya aidat talepleri. ([Tarım ve Orman Bakanlığı][8])
Kooperatifin üst birlik ya da devlet denetiminden kaçınması.
Geleceğe Dair Düşünceler: Kooperatiflerde Şeffaflık ve Denetim Meşruiyeti
Kooperatifler, dayanışma ve ortak çıkar ilkeleriyle kurulmuş dayanışma yapılarıdır. Ancak ne kadar demokratik kurulurlarsa — şeffaf yönetim, hesap verebilirlik, sürekli denetim ve katılımcı yaklaşım — o kadar güvende olurlar.
Bugün şikâyet mekanizmalarının var olması önemli; ama asıl soru şu: Bu mekanizmalar ne kadar aktif, ne kadar ulaşılabilir?
Gelecekte amaç, kooperatiflerin sadece “yardımlaşma / ortak iş yapma” değil, aynı zamanda “etik, şeffaf ve güvenilir kuruluşlar” olarak anılması olmalı.
Üyeler, hem kooperatif içi denetim mekanizmalarını iyi bilmeli hem de haklarını korumaktan çekinmemeli. Kamu kurumları ve üst birlikler — denetimi sadece formalite değil, gerçek koruma aracı haline getirmeli.
Sonuç ve Bir Davet: Sen Ne Yapabilirsin?
Kooperatifte bir sorun yaşadığında unutmaman gereken ilk şey: sen de bu yapının bir parçasısın, söz hakkın var. Önce kooperatifin iç mekanizmalarına başvur, sonra şayet çözüm bulamazsan devlet kurumlarına ya da bağlı üst birliklere şikâyet et.
Peki senin deneyimin ne oldu? Kooperatifte bir sorun yaşadın mı? Nasıl çözüldü — ya da çözülmedi? Yorumlarda paylaşırsan, benzer durumda olan başkalarına da yol gösterici olabiliriz.
Belki hep birlikte kooperatiflerde gerçek anlamda şeffaflık ve üyelerin haklarının korunması için küçük ama etkili adımlar atarız.
[1]: “Türkiye Milli Kooperatifler Birliği – turkey.coop”
[2]: “Kooperatiflerde Ortaklık ve Üyelerin Hakları, Yükümlülükleri ve …”
[3]: “Kooperatifler ile İlgili Soru ve Cevaplar – izmir.csb.gov.tr”
[4]: “Kooperatifler İle İlgili Sorular – T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim …”
[5]: “Yapı Kooperatifleri Ve Birlikleri İle İlgili İhbar Ve Şikayetlerin …”
[6]: “100 SORUDA KOOPERATİFÇİLİK – esnafkoop.ticaret.gov.tr”
[7]: “YAPI KOOPERATİFLERİ – Mesleki Hizmetler Genel Müdürlüğü”
[8]: “REPUBLIC OF TURKEY COOPERATIVES LAW – tarimorman.gov.tr”